دستگاه سونوگرافی
پیش از این که به خرید دستگاه سونوگرافی بپردازیم لازم است بدانیم منظور از سونوگرافی چیست. سونوگرافی یا اولتراسوند (Ultrasound)، در واقع نوعی روش عکس‌برداری پزشکی به کمک امواج فراصوت است که در مراکز درمانی گوناگون مانند بیمارستان‌ها، مراکز تصویربرداری پزشکی، مطب‌ها و حتی آمبولانس‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. در حین سونوگرافی امواج فراصوت که در محدوده‌ای بالاتر از شنوایی انسان قرار می‌گیرند، درون بدن انتشار می‌یابند. دریافت انعکاس این امواج منجر به تولید تصاویر متحرکی از مواردی مانند اندام بدن، بافت و حتی جریان خون می‌شود. لازم به ذکر است، این روش غیرتهاجمی یکی از ایمن‌ترین روش‌های تصویربرداری پزشکی است و تکنیسین مربوطه با تغییر زاویهی مبدل از برخورد طولانی مدت امواج فراصوت با اندام جلوگیری میکند. این فرآیند نیازمند دستگاه سونوگرافی یا اولتراسوند است که در زیر به آن می‌پردازیم.
بهترین دستگاه سونوگرافی
مدت زمان انجام سونوگرافی بسته به دلیل آن معمولا بین سه دقیقه تا نیم ساعت زمان می‌برد. ابتدا فرد روی تخت دراز کشیده و اپراتور محل مورد نظر را با ژل مخصوص می‌پوشاند. علت استفاده از این ژل حذف هوای بین پروب دستگاه و پوست بیمار است تا امواج فراصوت به راحتی از سطح بدن عبور کرده و در بدن منتشر شوند. سپس پزشک یا تکنیسین سونوگرافی، پروب را در زاویه‌های مناسب و گوناگون حرکت می‌دهد تا تصاویر مورد نظر به دست آمده و روی مانیتور به نمایش دربیایند. در این فرآیند، دستگاه امواج فراصوت را به کمک پروب در بدن منتشر میکند تا به مرزی در میان بافت‌ها مثلا بین استخوان و بافت نرم برخورد کند. در این مرحله برخی از امواج منعکس شده و به پروب برخورد می‌کنند و برخی دیگر به انتشار ادامه می‌دهند تا به همین ترتیب به مرزها برخورد کرده و تعدادی از آن‌ها منعکس شوند. این روند مخابره‌ی پالس و دریافت اکو معمولا در هر ثانیه به چندین میلیون بار می‌رسد. در نهایت تمام امواج اکو شده به کامپیوتر فرستاده می‌شوند تا پردازش شده و تصویر را روی مانیتور ایجاد کنند.
کاربرد سونوگرافی
تصاویر به دست آمده از سونوگرافی به ما کمک میکند عضو مورد نظر را به خوبی بررسی کرده و از وضعیت آن باخبر شویم. همچنین در زمان تشخیص انواع بیماری، اندازه، تراکم بافت و ظاهر آن به کادر درمان بسیار کمک میکند. یکی از بزرگ‌ترین مزایای استفاده از این روش، عدم استفاده از اشعه و میادین مغناطیسی و سرعت بالای آن است که در موارد اورژانسی نکته‌ای قابل توجه است. این تصاویر در صورتی که بافت مورد بررسی سفت‌تر باشد، روشن‌تر خواهند بود، زیرا شدت اکو و برگشت امواج به پروب بیشتر است؛
برای مثال استخوان که بافت بسیار سختی دارد، در سونوگرافی روشن تر از دیگر موارد نشان داده می‌شود. از دیگر کاربردهای دستگاه سونوگرافی اندازه‌گیری جریان خون در قلب و سرخرگ‌های اصلی است که رنگی نشان داده می‌شود. آنچه باید در نظر داشته باشیم این است که فضاهای خالی و بافت‌های بسیار سخت در سونوگرافی نشان داده نمی‌شوند و در صورتی که لازم باشد بعدها برای بیمار، تصویربرداری‌های پیشرفته‌تر تجویز می‌شود. برخی از مواردی که بنا به تشخیص پزشک لازم است برای آن سونوگرافی انجام شود عبارتند از:
- تشخیص انواع بیماری‌های کبدی، کلیوی و مربوط به کیسه‌ی صفرا
- آپاندیس
- بررسی وضعیت اندام‌هایی مانند قلب، رحم، تخمدان، نخاع، مثانه، بیضه، چشم، پستان و لوزالمعده
- تشخیص مواردی مانند کیست، تومور، و سنگ
- تشخیص زودهنگام سرطان
- اندازه‌گیری جریان خون در اندام
- بررسی وضعیت جنین در زمان بارداری
- اندازه
- تخمین زمان زایمان
- وضعیت قرارگیری
- وضعیت جفت
- میزان رشد
- شرایط جسمی
- حاملگی خارج از رحم
- تعیین جنسیت و تعداد جنین‌ها
- تشخیص بیماری‌های مفصلی و استخوانی
- بررسی غدد و عروق
- بیوپسی
انواع دستگاه سونوگرافی
به طور کل، دستگاه های سونوگرافی را می‌توان از نظر اندازه به دو دسته تقسیم‌بندی کرد که عبارتند از:
دستگاه سونوگرافی مبله یا ثابت(stationary)
دستگاه‌های سونوگرافی ثابت دقت و کیفیت بالایی دارند، از این رو معمولا از آن‌ها در مراکز درمانی مانند بیمارستان‌ها استفاده می‌شود.
دستگاه سونوگرافی قابل حمل یا پرتابل (portable)
کاربرد دستگاه‌های پرتابل بیشتر در آمبولانس‌ها، منازل و کلینیک‌های دامپزشکی است. این دستگاه سبک را می‌توان به راحتی جابجا کرد و در موارد اورژانسی مورد استفاده قرار داد. انواع دستگاه‌های سونوگرافی پورتابل شامل موارد زیر می‌شوند:
دستگاه سونوگرافی لپ‌تاپی
از این مدل بیشتر در معاینات خانگی استفاده می شود. تصاویر سونوگرافی لپ‌تاپی به سرعت تولید شده و کیفیت بالایی دارند.
دستگاه سونوگرافی با مانیتور مجزا
مانند نوع لپ‌تاپی است، اما به دلیل جدا بودن مانیتور وزن کمتری دارد.
سونوگرافی پرتابل دستی، جیبی یا هندهلد
این دستگاه بسیار کوچک و سبک است و کاربردهای محدودی در مواقع اورژانسی دارد.
انواع روش سونوگرافی
سونوگرافی را می‌توان بسته به نیاز، به چهار روش گوناگون انجام داد:
- سونوگرافی دوبعدی
روشی بسیار قدیمی و رایج است که تصاویر آن از بافت مورد نظر، مسطح دو بعدی و مقطعی است.
- سونوگرافی سه بعدی
برای تشکیل این تصاویر از پردازش چندین تصویر دو بعدی در زوایای مختلف به کمک حرکت دادن پروب استفاده می‌شود. تصاویر سه بعدی دقیق‌تر هستند و می‌توان از آن‌ها برای تشخیص تومورها، مشاهده‌ی جریان خون و بررسی دقیق وضعیت جنین استفاده کرد.
- سونوگرافی 4 بعدی
تصاویر 4 بعدی از طریق توالی سریع عکس برداری تولید می‌شوند و متحرک هستند. علاوه بر مشاهده‌ی حرکت جنین، از این نوع سونوگرافی برای تشخیص بیماری‌های خاص جنین استفاده می‌شود.
- سونوگرافی داپلر
برای بررسی جریان خون در رگ ها، میزان فشار رگ‌های خونی و دریافت اطلاعاتی مانند سرعت و حجم جریان خون معمولا از سونوگرافی داپلر استفاده می‌شود که به تشخیص بسیاری از بیماری‌ها کمک میکند. برخی از این موارد شامل تشخیص انواع تومور در عروق، باریک شدن رگ‌های خونی، لخته‌های خون، و افزایش، کاهش یا عدم وجود جریان خون در برخی از قسمت‌های بدن می‌شوند. در این روش به کمک اثر داپلر میزان تغییرات در فرکانس های اکو اندازه گیری می شود تا میزان سرعت حرکت بخش مورد بررسی، مشخص شود. این نوع سونوگرافی خود بر سه نوع است:
- داپلر رنگی
با توجه به طیف رنگ گسترده‌ی استفاده شده در این روش، سرعت و جهت جریان خون دقت و کیفیت بسیار بالایی دارد.
- داپلر قدرتی (Power Dopler)
جزئیات مربوط به اطلاعات جریان خون در این روش بیشتر از داپلر رنگی استاندارد است، با این حال جهت جریان خون در آن مشخص نمی‌شود.
- داپلر طیفی (Spectral)
میزان و جهت جریان خون را به صورت گرافیکی نشان می‌دهد.
اجزای دستگاه سونوگرافی
- بدنه‌ی دستگاه
- واحد پردازش مرکزی (CPU)
پردازش اطلاعات، ثبت و ذخیرهی تصاویر و ارسال جریان برق به پروب برای تولید پالس در این قسمت انجام می‌شود و خود شامل قطعات گوناگونی مانند رم (RAM)، آمپلی‌فایر و میکروچیپ است.
- کنترل مبدل
تنظیمات دامنه، فرکانس و مدت زمان تولید پالس از این طریق صورت می‌گیرد
- مانیتور
تصاویر پس از پردازش توسط سیپییو روی مانیتور نمایش داده می‌شوند.
- پروب مبدل
بسته به کارکردشان اندازه‌ها و طراحی‌های گوناگونی دارند که برخی از آن‌ها شامل نایی، واژینال و اندورکتال می‌شوند. در کل مخابره‌ی امواج فراصوت و دریافت اکو توسط پروب انجام می‌شود که خود شامل چند بخش است:
- کریستال‌های پیزوالکتریک
ارسال امواج فراصوت تحت اثر پیزوالکتریک و به کمک این کریستال‌ها انجام می‌شود که در پروب‌ها تعبیه شده‌اند. در واقع پس از اعمال جریان برق به پروب توسط CPU، کریستال‌ها شروع به لرزش و تغییر شکل می‌کنند که منجر به تشکیل امواج می‌شود. پروب‌ها می‌توانند تک کریستاله یا حتی چند کریستاله باشند.
- ماده برای جذب صدا
برای حذف انعکاسات پس‌زمینه در پروب استفاده می‌شود.
- لنز آکوستیک
برای تمرکز امواج صوتی لازم است.
- کیبورد
برای ورود اطلاعات مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- وسیلهای برای ذخیرهی اطلاعات
این وسیله ممکن است سی دی، هارد، فلش یا دی وی دی باشد.
- پرینتر
برای چاپ عکس استفاده می‌شود.
