ونتیلاتور چیست؟
ونتیلاتور (Ventilator) یا دستگاه تهویه، یک دستگاه کمک تنفسی است که در بخش های گوناگون مراکز درمانی و حتی خانهها مورد استفاده قرار میگیرد. از این دستگاه برای کمک به افرادی استفاده میشود که به دلایل گوناگون نمیتوانند بدون دستگاه نفس بکشند. در واقع، این وسیله رفت و آمد هوا به ریه را به کمک افزایش اختلاف فشار تسهیل میکند. به طور کل ونتیلاتورها میزان، حجم و فشار اکسیژن ورودی به ریه و دی اکسید خروجی از آن را بر اساس شرایط بیمار و تنفس او تنظیم میکنند. استفاده از ونتیلاتور هنگامی ضروری خواهد بود که بیمار نتواند بدون کمک به خوبی نفس بکشد زیرا در این شرایط اکسیژن کافی به بدن و مغز نمیرسد.
دستگاه ونتیلاتور
دستگاه ونتیلاتور از قطعات و اجزای گوناگونی ساخت شده است که در زیر تنها به چند مورد از آنها اشاره میکنیم:
- بدنهی دستگاه
- تیوب (لوله)
- میکروچیپ
- مدار منعطف تنفسی
- منبع برق
- سیستم کنترل
- مانیتورها
- انواع آلارم و تجهیزات ایمنی
عملکرد دستگاه ونتیلاتور
در صورتی که از دستگاه ونتیلاتور در مراکز درمانی استفاده شود، ممکن است برای دریافت گاز به مخازن گاز دیواری متصل باشند. همچنین، منبع انرژی این دستگاه بسته به نوع آن میتواند برق یا حتی باتری باشد. تیوب دستگاه از یک سر به ونتیلاتور و از سر دیگر به ماسک متصل میشود تا بتواند هوا را از دستگاه گرفته و مقدار تنظیم شدهای از آن را وارد نای کند. هوای درون ونتیلاتور ممکن است بنا به تنظیمات انجام شده پیش از ورود به نای گرم یا مرطوب شد.
همچنین، این تنظیمات که شامل میزان فشار، حجم و مقدار اکسیژن میشوند، توسط میکروچیپ دستگاه معین شده و بسته به شرایط بیمار و تغییر در تنفس او قابل تغییر خواهند بود. پس از این تنظیمات، میزان مشخصی از این هوا از طریق ماسک وارد ریه میشود تا بیمار بتواند خودش به راحتی بازدم را انجام بدهد. در برخی از انواع ونتیلاسیون لازم است برای بیمار اینتوبه کردن (Intubation) انجام شود که به موجب آن یک لوله در دهان، بینی یا راه هوایی فرد قرار داده میشود. در این لوله یک کاف وجود دارد که با باد شدن به ثابت نگاه داشتن لوله کمک میکند. برای جدا کردن بیمار از ونتیلاتور و خروج لوله نیز Extubation یا خارج سازی لوله از نای انجام میشود.
انواع ونتیلاتور
ونتیلاتورها در دو طرح ثابت و پرتابل(قابل حمل) تولید میشوند، با این حال میتوان آنها را به طور کل به سه دستهی خانگی، بیمارستانی و اورژانسی تقسیم کرد:
-
ونتیلاتور بیمارستانی
همان طور که از نام آنها پیداست، از این نوع ونتیلاتور در مراکز درمانی یا حتی آمبولانسها استفاده میشود و انواع گوناگونی دارند که در زیر آمدهاند:
-
ونتیلاتور مکانیکی
روشی تهاجمی است که در آن تنفس به طور کامل توسط ونتیلاتور انجام میشود.
-
ونتیلاتور تراکستومی
این روش نیز تهاجمی است و معمولا برای بیمارانی استفاده میشود که شرایط وخیمی دارند. بیمارانی که در بخش مراقبتهای ویژه هستند میتوانند جزو این دسته از افراد باشند.
. ونتیلاتور خانگی
استفاده از این نوع ونتیلاتور به خانه محدود نمیشود و در مراکز درمانی نیز کاربرد دارند، با این حال به دلیل اندازهی کوچک و مصرف خانگیشان بیشتر با این نام شناخته میشوند. روش درمانی این ونتیلاتور غیرتهاجمی است و در بسیاری از موارد برای تثبیت شرایط بیمار مورد استفاده قرار میگیرند. برخی از انواع ونتیلاتورهای خانگی که با نام ونتیلاتور با ماسک صورت نیز شناخته میشوند، عبارتند از:
- دستگاه سیپپ (CPAP)
- دستگاه بایپپ (BiPAP)
- دستگاه ای پپ (APAP)
- ونتیلاتورهای اورژانسی
احیاکننده های دستی در این دسته جای میگیرند. در این نوع ونتیلاتور جریان هوا به کمک دست تنظیم میشود و روشی موقتی است که می توان از آن در شرایط اضطراری مانند رفتن برق یا در صحنهی تصادف استفاده کرد. لازم به ذکر است، این وسیله به ماسک صورت یا لوله ی اینتوبه وصل میشود.
دستگاه ونتیلاتور
کاربرد دستگاه ونتیلاتور
از دستگاه ونتیلاتور در خانهها، آمبولانس و بخشهای گوناگون مراکز درمانی مانند بخش مراقبتهای ویژه، بخش نوزادان، اتاق عمل، ریکاوری و اورژانس استفاده میشود. برخی از مواردی که لازم است از این دستگاه استفاده شود، شامل موارد زیر میشوند:
- بیماریهای موروثی
- ریکاوری پس از جراحی
- در حین عملهای جراحی
- سندرم دیسترس تنفسی حاد (ARDS)
- سکته یا صدمات مغزی
- حملات قلبی
- مصرف برخی از داروها و اوردوز دارویی
- بیماریهای تنفسی مانند آسم
- بیماریهای ریوی مانند بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD) یا ذاتالریه
- سپسیس که نوعی عفونت در جریان خون است.
- بیماریهای عصب و عضله مانند میاستنی گراویس و ALS
- انواع عفونت مانند سپسیس
انواع حالت یا mode در ونتیلاتور
این تنظیمات در دستگاه می تواند بر چهار نوع باشد:
- کنترل شده (Assist/Control (A/C))
از این حالت معمولا برای بیماران در وضعیت وخیم استفاده میشود. در حالت کنترلشده، نفسها میتوانند حجمی یا فشاری باشند و تمام نفسها با یک مقدار مشخص به بیمار رسانده میشوند. لازم به ذکر است تنفس در این حالت میتواند بیمار انگیخته یا زمان انگیخته باشد.
- خود انگیخته (Spontaneous)
از حالت خودانگیخته برای افرادی استفاده می شود که میتوانند به تنهایی نفس بکشند و معمولا در شرایطی استفاده میشود که فرد رو به بهبود است. در این حالت شروع تنفس با بیمار است و دستگاه نقشی در آن ندارد. در این حالت، ونتیلاتور میزان و فشار اکسیژن را تنظیم میکند و جریان و حجم مورد نیاز بیمار را به او میرساند. در حالت خودانگیخته فرد میتواند تنفس خود را به کمک یک فشار مثبت پیوسته در راه هوایی (CPAP) انجام دهد.
- ترکیب هر دو حالت کنترل شده و خود انگیخته
در این حالت که ترکیبی از دو حالت پیشین است، برخی از نفس های بیمار به صورت خودانگیختهاند، در حالی که برخی دیگر با کمک ونتیلاتور انجام میشوند تا تنفس بیمار کنترل شده باشد.
- تهویه مکانیکی همزمان متناوب (SIMV)
در این حالت فشار و حجم تنفس کنترل میشود و میزان هر تنفس برای بیمار یکسان است.